Lista de termos | Fundación Florencio Delgado Gurriarán

Filtro:

Todos

*En revisión

*Descartado

Subir a peito unha costa.

*

Andar bulindo sen parar.

*

Andar bulindo sen parar.

*

Agochado en mala postura, en crequenas.

*

*

Cando un neno pequeniño chora desconsoladamente dise: "Acidientouse o rapaz"

*

Empurrar a alguén.

*

Táboa que se lle engade ao carro por riba da súa estrutura para poder cargalo máis.

*

Alamia / allanta

Aro de ferro que bordeaba a roda do carro.

*

Especie de faba plana con forma de moa.

*

Forma valdeorresa para referirse ao funil. No dicionario da RAG, o funil descríbese como un 'instrumento de boca ancha, que se...

*

Animal negro que se arrastra deixando un ronsel húmido. Babosa.

*

Albedro, froito do arbutus unedo ou érbedo. Froito de inverno redondo de cor vermella por fóra e amarelo por dentro.

Beliscar. Apertar entre dous dedos.

*

Empapado e sucio.

*

Parte do carro que apreta as treitoiras contra o eixe do carro.

*

Semente seca dunha herba dos prados.

*

Cando tiñas un lixo (argueiro) nun ollo, metíanche nel unhas sementes secas dunha planta chamada galo cristo e montando a...

*

Pasar o arado entre dous regos plantados para botar a terra contra as plantas e quitar as herbas.

*

*

Arreborcallarse

'Revolcarse' alguén nun sitio (no chan, na lama...). Tamén se di: botarse a arreborcallois (a voltas) por unha pendente abaixo.

*

Voltas. Botarse a arreborcallois.

*

Cando as árbores quedan coas follas medio murchas pola proximidade do lume. Ou cando na época da recollida das castañas...

*

Arrincar as herbas ou calquera outra planta sen ser de raíz.

*

Denteira producida por comer unha froita verde.

*

Agobiar a alguén, non deixar respirar por estar enriba dun.

*

A mesma operación que aricar, pero feita a man (cunha aixada ou un sacho).

*

*

Terreo no que non acostuma dar o sol, sombrío.

Envolver unha cousa de mala maneira e moi arrugada.

*

Persoa que ten ou manifesta no seu comportamento pouca ou ningunha intelixencia.

*

Pau que se usa a modo de caxato.

*

Fío da vaina da xudía cando xa non está tenra.

Pedra grande usada como peche das fincas.

*

Casca ou vaíña seca de determinadas leguminosas.

Recipiente con forma de artesa onde se adoba a carne para facer os chourizos.

Arte de pesca con rede.

Brasas da lareira ou da cociña de ferro.

Embutido feito co estómago do porco. Leva ósos da cabeza e do espiñazo. Non se lle bota o rabo.

*

Recheo das empanadas.

Lixo ou partícula pequena de suciedade que se quita da roupa, pelo, tea.

Restos da fermentación do viño, bagazo co que se fai a augardente.

*

Froito do castiñeiro, castaña.

*

Árbore que dá froito un ano si e outro non.

*

pezas de madeira do carro.

*

Todas as pezas de madeira que conforman a roda do carro a excepción da que se ensarta no eixo do...

*

Planta (angelica sylvestris). Ver anxélico/a na RAG [https://academia.gal/dicionario/-/termo/anx%C3%A9lico].

*

As sulfatadoras manuais.

*

Inflorescencia do castiñeiro. Ver RAG [https://academia.gal/dicionario/-/termo/candea].

*

Cantidade de castañas que se metían no sequeiro.

*

Merenda. Levar a carabela era levar a merenda ou xantar da casa.

*

Tronco oco dos castiñeiros.

*

Algo que non vale para nada.

*

As costas, carrelo (ver RAG [https://academia.gal/dicionario/-/termo/sinonimos/carrelo]).

*

Camiño aberto no monte dende un principal.

Verme da madeira (ver RAG).

*

Cañota ou Teluda

Muller que xa non é nova, taluda. Ver na RAG [https://academia.gal/dicionario/-/termo/taludo].

*

Árbore que dá cereixas. Cerdeira.

*

Cinsa da cociña de ferro, da fogueira ou dun incendio.

Algo que non vale para nada.

*

Chapitel, alpendre, pendello.

*

O pao da verza cando está moi alta. Cando é pequeno e tenro chámase coíña [https://dicionario.florenciodelgadogurriaran.gal/termos/termo/coina/].

*

Alpendre, pendello, chamberizo.

*

Especie de plataforma ou piso do carro. Ver na RAG. *En Biobra facíase de madeira de negrillo.

*

Facer barullo, barroutar ou falar para molestar.

*

Facer barullo, barroutar ou falar para molestar.

*

Cogomelo comestible, con sombreiro cuberto de escamas pardas,interior laminado e pé delgado cun anel móbil.

Chourizo de boche

Faise coa carne máis escura. Soe comerse pouco curado e cocido. *Antigamente botábaselle tamén os pulmóns.

*

Brote do nabo antes de que floreza.

*

*

Cando estás mexando, o son que provoca a acción de mexar.

*

1: No xogo dos birlos, non chegar a bóla ata a liña de sinal. 2: No xogos das bólas facer un...

Froito do concheiro ou nogueira.

Mala herba que sae nas hortas entre os cultivos, de tipo enredadera. Son finas pero moi malas de quitar, xa...

*

A costela de calquera vertebrado.

*

*

Coxa (parte da perna que vai dende a cadeira ao xeonllo).

*

Refírese a unha cousa ou lugar que está cheo.

*

Primeiro secado da roupa ao aire libre.

*

1. Cada unha das partes en que se divide un terreo para traballalo ou sementalo. 2. Terreo pequeno e...

*

Emporcallar, luxar.

*

Colocar algo nun sitio alto e desequilibrado. "Acumulaches todo empericoulado e pode caer". Tamén define aos rapaces que andan por sitios...

*

Insolación. Malestar provocado por estar moito tempo ao sol.

*

Entreter, molestar, dar a lata.

*

Infectar. Cando unha ferida está infectada dicimos que está encetada.

*

Sen, tempa (ver RAG.).

*

Inzar (ver 2ª acepción da RAG).

*

Entrambelicarse

*

Revolto, turbio.

*

Enzorrovillarse

Enlearse ou liarse nalgunha cousa.

*

Botarse fóra dun recipiente un líquido.

*

Cando unha cousa está rota de mala maneira.

*

Cando xa están arrincadas as patacas, unha persoa vainas sacando de entre a terra, iso é escalfurilas. Sacudir.

*

Remover a superficie da terra. Ver dicionario da RAG.

*

Calquera cousa que está desorganizada, separada, espallada. Ex.: a palla está escamallada.

*

No contexto da matanza, termo que se usa cando se lle quita case toda a carne ós osos para poñelos...

*

*

1. Sacar a pel a un animal. 2. Ferirse na pel.

*

Persoa moi delgada.

*

*

Espirrar, esbirrar.

*

1. Terra excesivamente seca. 2. Carne moi pasada.

*

Deitado sen ganas, con galbana.

*

Apretar un gran da pel.

*

Persoa parada, sen sangue (ver RAG).

*

Marco da porta.

*

Andar polo medio pasmado, estorbando e interferindo.

*

*

1. Cando comeza a endurecerse o pan. 2. Cando un está algo queimado polo sol e ten a pel...

*

Calidade do que non está recto, retorto.

Cada unha das táboas coas que se fai a cheda do carro. Ver RAG.

*

*

Golpear ou lanzar a alguén contra algo. Ver estampar na RAG.

*

Un home haragán ou descoidado.

*

Inflamación da pel polo frío (ver RAG).

*

Movemento que se fai cara atrás.

Planta silvestre (Rosa canina).

*

*

Reunión social na que hai música e baile, festa, foliada.

Troula, festa. Ver RAG.

*

Pau da uz queimado por un lume forestal.

*

Arar a terra e abonala.

*

Casucha pequena.

*

Unha muller con mala hixiene. Porca.

*

Celos, ter celos.

*

Resto de bebida que queda no fondo dunha copa ou vaso.

*

Superficie de monte de uces queimado.

*

*

Ver algo moi pequeno ou difícil de ver.

*

Porción de monte ocupada por pasto seco nun zona sen cultivar. Destaca pola súa cor parda e onde habitan paxaros...

*

*

Instrumento aguzado de metal, con mango de madeira, que se usa para furar coiro, goma, etc. Ver RAG.

*

Expulsar a placenta a vaca.

Adxectivo que define de forma agarimosa ás persoas con actitude atolondrada ou pouco razoable.

*

A Real Academia Galega recomenda o termo lousa, pero dado que a nosa comarca é a que máis industria de...

*

Porción de gran ou fariña que se lle paga ao muiñeiro por cada vez que se moe (ver RAG).

*

Óso da froita.

*

Verbo que describe unha choiva moi miudiña.

*

Embutido feito tradicionalmente co pedro (cego) da tripa gorda do porco. Pigureiro.

*

Peza central de madeira da roda do carro que a une ao eixe. Ver RAG. *Os mellores eran os de...

*

Embutido que se fai con cabaza cocida e lambetas de pan.

*

Cando estás conxestionado con moqueira.

*

Montón de varios mollos de cereal no que se vai agrupando nas terras antes de levalo á aira.

*

*

Matanza do porco.

*

Parede de pedra contra un talude que fai contención do terreo ou límite entre fincas.

*

Niño, construción que fan as aves para poñer os ovos e criar

*

*

Forma familiar para referirse a unha persoa habitualmente máis nova.

*

Forma plural de pantalón do xeito no que se dí en Valdeorras.

*

Tea de araña de grandes dimensións propia das cortes.

*

Unha fouce tipica da zona. Empregada en Arcos e Baxeles.

*

1. Recipiente de barro en forma de cunca na que se amasaba a zorza para facer os chourizos. 2....

*

Oprimir, non deixar mover o corpo.

*

Pozo pequeno. Ver porraca na RAG.

*

Alquitara, alambique.

*

Augardenteiro (ver RAG), destilador. Oficio consistente en destilar o augardente coa pota ou alquitara.

*

Prado de secano, que non se rega. Ver RAG.

*

Sensación de picor. Cando che pica algo tes proicio.

*

Persona que sempre se está a queixar.

*

Viño frouxo, de pouca graduación.

*

Pel da castaña.

*

Fenómeno meteorolóxico consistente na conxelación da néboa e conseguinte precipitación en forma de po branco.

*

Mosquito (do que pica).

*

*

Cando se derrama o viño pola xarra abaixo ou por calquera outro recipiente.

*

1: Movemento vertical dun obxecto ou persoa, chimpo. 2: Subir por unha superficie usando as mans e pés, gabear.

*

Mamífero artiodáctilo do grupo dos suídos, de corpo groso, cabeza e orellas grandes, fuciño estreito e patas curtas que se...

Remangar unha prenda de roupa. Ver RAG.

*

Cortiza do pan.

*

Pezas de madeira que furan o mión e as cambas da roda do carro transversalmente. Ver RAG (acepción 7).

*

Montón grande de pólas podadas.

*

Remolón, protestón.

*

Gromos/brotes que saen do tronco dos castiñeiros.

*

Calquera cousa que vai levantada (o rabo dun animal, a saia,...).

*

Resto de algo, pequena cantidade que queda.

*

Pedra branca utilizada pol@s nen@s para xogar.

*

Quentar o forno grande de leña.

*

*

Muller que ía traballar na tempada da recollida da castaña. *A Biobra chegaban de todos os puntos da xeografía valdeorresa,...

*

*

Facer as cousas á sumenga, é facer algo con malicia, con picardía.

*

Ter un fillo de disfrutada

Ter un fillo de solteira.

*

Golpe que che dan para que cales.

*

Atontado, aparvado, aloucado.

*

Anaco de terra compacta que sae ao cavar ou arar. Ver terrón na RAG. [https://academia.gal/dicionario/-/termo/terron]

*

Gran que sae nas pálpebras. Toromelo ou tirizó (ver RAG [https://academia.gal/dicionario/-/termo/toromelo]).

*

Trastes, collóns, testículos.

*

Collóns, testículos, tranquibales.

*

Peza de madeira que abraza o eixe do carro. Normalmente facíase de chopo. Un carro leva 4 treitoiras.

*

Burato no tronco dos castiñeiros.

*

O pao da verza cando está moi alta.

*

Ameneiro ou amieiro (ver RAG). Árbore que crece nas ribeiras ou zonas húmidas.

*

Lousa ou pedra grande de pouco grosor, que se crava na terra para cerrar un recinto (ver RAG).

*

Vento frío que sopra da zona de Sanabria.

*

Darlle cunha vara a alguén no carrelo.

*

Dícese da persoa que se bota a rir descontroladamente sen poder parar.

*

Enxaugar un recipiente, copa ou vaso.

*

Separado, referido a persoas ou animais.

*

Cacho de carne pequeno.

*

Preguiceira, vaga. Persoa que non lle gusta traballar.

*

Dícese do coitelo ou machado que non corta.

*

Forma empregada na Medua para refreirse á sobreira, árbore que en castelán é alcornoque.

*

1/3

Proxecto participativo

Este dicionario é un proxecto cultural construido coa veciñanza e supervisado pola comisión de lingua da Fundación Florencio Delgado Gurriarán.

Coñeces algunha palabra da fala valdeorresa? Fai a túa achega rexistrándote ou entrando

Coñeces algunha palabra da fala valdeorresa? Fai a túa achega.

Florencio Delgado Gurriarán

CO APOIO DE